Kentsel Dönüşüm kapsamında binanın yıkılması mı, yoksa güçlendirme yaptırmak mı?
Mevcut yapıların büyük bölümü bugünkü şartlara göre yapılmamıştır. Mevcut yapıların büyük bölümü inşa edildikleri tarihteki şartlara göre de yapılmamıştır.
Yapılmış olanların da zamana ya da yaşanılan depremlere bağlı etkiler nedeni ile deprem yükü taşıma güçlerinde önemli azalmalar oluşmuş olabilir. Güçlendirme, yapıyı revize edecek, yapıya hayat verecek bir uygulamadır.
Fakat gerekli analizler yapılmadan yapının genel özellikleri zemin ve malzeme özellikleri konusunda gerekli gözlem ve deneyler yapılmadan kesinlikle güçlendirme yapılmamalıdır.Aksi halde yapısal riskleri azaltmış değil arttırmış olabiliriz. Bilinçsiz onarım;
Kolon mantosu rijitliği arttırır,dolayısı ile peryod azalır. Bu daha büyük eylemsizlik kuvvetlerine neden olabilir,
Mantolanmış kolonlar asimetri oluşturarak burulmaya neden olabilir,
Elemanın belirli uzunluğuna yapılan manto, elemanı kesme açısından daha kritik duruma sokabilir.(kısmi manto)
3 Ana etken ;
YETERSİZ SÜNEKLİK
YETERSİZ DAYANIM
YETERSİZ RİJİTLİK
YAPISAL RİSK NE ZAMAN YÜKSELİR?
Bina projesiz yapılmış ise (düşey yatay yükler malzeme zemin taşıyıcı sistem her şey belirsiz) Binaya projede öngörülmeyen eklemeler yapılmış ise (kat eklenmesi yüklerin projede öngörülen yüklerin üzerine çıkarılması)
Binada projede öngörülmeyen eksiltmeler yapılmış ise (bazı gereksiz(!) kolonlar yıkılmışsa, kiriş ve perdelerde delikler açılmış donatılar kesilmiş ise) Zeminin özellikleri proje safhasında doğru olarak göz önüne alınmamış ise (Adapazarı, dolgu zemin üzerine inşa edilen konutlar)
Malzeme özellikleri ve miktarı projeye uygun değil ise (az çimento, kalitesiz çimento, az boyuna ve enine donatı, uygun olmayan donatı detayları, donatı türü hazır beton kalitesiz kum ve çakıl)
Yapı planda (yapay düzlemde) düzensiz ise (ilave burulma etkileri oluşur) Yapı düşey düzlemde düzensiz ise Donatı detayları uygun değil ise Hasar yeri ve türü kontrol edilemiyor ise (kolon kiriş mekanizmaları kesme eğilme hasarı) Bina zamana bağlı hasar görmüş ise (“İstanbul da en yaygın” Korozyon) Kısa kolonlar
Bina daha önce deprem hasarı görmüş ise (bazı taşıyıcı elemanların kapasiteleri azalmış yada yitirilmiş olabilir) Yapılaşma sırasında bilinen fay hatlarına yakınlaştıkça risk de artar.
Olası depremin büyüklüğü veya şiddeti Yüksek risk taşıyan bölgelerde yapılaşma
NEDEN GÜÇLENDİRME?
Güçlendirme inşaatı birçok nedenden dolayı avantajlı olabilir.
Yönetmeliklerin değişmesi
Kullanımın değişmesi
Deprem hasarı
Zamana bağlı çevre şartlarından oluşan hasar
Yetersiz mevcut yapılar
Güçlendirme, yapı özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterir. Bir yapı için uygulanan güçlendirme yöntemi diğer yapı için uygun olmayabilir. Yapılar ayrıntılı şekilde incelendikten sonra güçlendirme yöntemine karar verilmelidir.
Güçlendirme konusu 2 ana noktada çözümlenebilir;
ELEMAN GÜÇLENDİRMESİ
SİSTEM İYİLEŞTİRİLMESİ
Ayrıca alternatif çözümler de mevcuttur;
Temel yalıtımı Titreşim Sönümleyiciler Yapı ağırlığının azaltılması.
UNUTMAYIN ! BİLİNÇSİZ ONARIM/GÜÇLENDİRME YARAR YERİNE ZARAR GETİREBİLİR!
BİNA GÜÇLENDİRME NASIL YAPILIR?
Günümüzde deprem tehlikelerine karşı, uzman bir ekip tarafından yapılması tavsiye edilen bina güçlendirme çalışmaları oldukça önemlidir ve etkili sonuçlar vermektedir. İnsanların da bu konuyla ilgili bilinçlenmesi ile yaşadıkları evlerinin ve iş yerlerinin bina güçlendirme yöntemi ile önlemini almaktadır. Bina güçlendirme nasıl yapılır? Detaylarından bahsedelim.
Bina güçlendirme çalışmaları Türkiye’de artık hem çok kolay hem de herkesin yaptırabileceği gibi ekonomiktir. Neden bina güçlendirme yaptırılmalıdır diye soracak olursak, bilindiği gibi deprem fay hattında yaşamaktayız. Bununla birlikte özensiz, eksik malzeme kullanılarak yapılmış pek çok yapı bulunmaktadır. Bunlar insan hayatını tehlikeye sokan unsurlardır. İnsanların evlerinde rahat rahat oturabilmesi, olası bir deprem tehlikesinde hasarı en aza indirmek istemesi kadar doğal bir şey yoktur. Peki, insanların güven içerisinde evlerinde oturabilmesi için nasıl bir süreçten geçmek gerekir? Bunun cevabı basit. Öncelikle binada herhangi bir güçlendirmeye ihtiyacın olup olmadığı araştırılır. Bunun için ise önce geoteknik mühendisinin vereceği rapora bakılmalıdır. Yani evin güçlendirmeye uygun olup olmadığı, hangi aşamalarla, nerelerde güçlendirme yapılmasının gerekliliği yine bu rapor ile anlaşılacaktır.
BİNA GÜÇLENDİRMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Çimento ve paslanma önleyici maddeler güçlendirme için önemlidir. Özellikle köşe, kolonlar, yük taşıyıcı bölgelerin sayısı ve hasar durumuna bakılmalı, ona göre işlem yapılmalıdır. Bina kat sayısının gereğinden fazla olması, binadaki beton kalitesinin düşük olması ciddi konulardır. Bu gibi durumlarda bina güçlendirme prosedürleri uygulanmalıdır. Aksi halde ufak bir sarsıntıda bile kötü sonuçlar ortaya çıkabilir. Kiriş, kolon mantolama, güçlendirme ve temel kuvvetlendirme önemlidir. Uygulanacak yöntemde kat sayısı da önemlidir. Bazı binalarda sadece kolon güçlendirme yeterli olabilmektedir. Ancak bazı yapılarda çok daha derin bir çalışma gerekebilir. Bununla birlikte kolonların genişletilmesi, temelin derinleştirilmesi gibi çalışmalar da gerekebilir. Bunun için de sağlam bir betonarme desteği gerekir. Bu tip bir güçlendirme ise ortalama bir ay kadar bir zaman zarfında yapılmaktadır.
Bu şekilde güçlendirilen bir bina dayanıklılık açısından sıfır bir bina ile eşdeğer konuma gelmektedir. Günümüzde dayanıksız binaların yıkımı yerine güçlendirilmesi çok daha büyük avantajlar sağlamaktadır. Özellikle bina güçlendirme yöntemlerinin gün geçtikçe gelişmesi ve çok rahat uygulanabilir bir hal alması ile bina güçlendirme çalışmalarına ilgi git gide artmaktadır.
Yapılacak araştırma ve denetimlerle yapının hasarının %50’nin altında mı üstünde mi olduğu kararlaştırılır. Bununla beraber eğer %50’nin altında bir hasar söz konusu ise güçlendirme için uygundur kararı çıkacaktır. %50’nin üstündeki durumlarda genellikle yıkım kararı verilmektedir. Bu nedenle yapının uzmanlar tarafından değerlendirilmesi, mühendis görüşünün alınması önemlidir. Bu nedenle önceden bina güçlendirme nasıl yapılır, bunun hakkında detaylı bilgi almak ve araştırma yapmak gerekir.
Bir binanın beton kalitesi o binanın ne denli güçlü olduğunun göstergesidir. Bu nedenle onarım yapılacak binanın mevcut betonarme projelerine bakmak, mümkünse bunu temin ederek incelemek önemlidir. Sonrasında bina güçlendirme için hangi yöntem izlenmeli ona karar verilmelidir. Onarım ve güçlendirme çalışması yapılacak bir binada izlenmesi gereken metot, hesaplar ana hatlarıyla aktarılmalıdır. Temiz ve sağlam bir sonuç almak için uygulanacak yöntem, izlenecek yol çok önemlidir. Türkiye’deki yapıların neredeyse %50’sinin şiddetli bir deprem karşısında yerle bir olacağı yapılan araştırmalar neticesinde ortaya konmuştur. Yalnızca depremle birlikte değil, kendi ömrünü tüketmiş pek çok yapı da bu bağlamda tehlikededir. Bu nedenle bina güçlendirmenin önemine vurgu yapmak yerinde olacaktır.
Bu güçlendirme ile birlikte olası deprem durumlarında can kayıplarını sıfıra indirmek mümkündür. Bina güçlendirme hakkında detaylı bilgiler alınmalıdır. Bina güçlendirme nasıl yapılır, ne kullanılır herkes bunun bilincinde olmalıdır. Bina güçlendirme çalışmaları küçük, orta veya büyük depremlerde insanların hayatlarını kurtarma amaçlı oldukça etkili ve önemli bir çalışmadır. Burada altı çizilmesi gereken nokta ise bu uygulamanın kime yaptırılacağıdır. Sıkı ve sağlam bir araştırma ile doğru bir mühendislik çalışmasını tercih etmek bu noktada önemli olacaktır.